ارائه راهکارهای راهبردی اقدامات علیه قاچاق کالاهای دخانی

گفت و گو با مریم محمود زاده- رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با قاچاق مرکز برنامه ریزی و نظارت بر دخانیات کشور
*دلایل افزایش قاچاق سیگار در کشور چیست؟
موضوع قاچاق به طورکلی به دلیل وجود اختلاف قیمت و صرفه اقتصادی اتفاق می افتد و هر اندازه که میزان سود از فروش مجاز کالایی با فروش قاچاق آن کالا فاصله بیشتری داشته باشد به همان اندازه قاچاق آن کالای خاص بیشتر رخ می¬دهد.
در مورد کالای دخانی به دلیل بالا بودن عوارض و مالیات‌ که موجب افزایش هزینه‌های تولید و توزیع محصولات قانونی دخانی و نهایتاً افزایش قیمت مصرف کننده می¬شود و همچنین پایین بودن ریسک کشف و ضبط محصولات دخانی، افزایش قاچاق این کالای خاص را موجب می¬شود.
* اقدامات انجام شده در حوزه مبارزه با کالای قاچاق محصولات دخانی تا کنون به میزان موثر چه بوده است؟
در جهت مبارزه جدی با معضل قاچاق و جعل؛ قوانین، آیین نامه ها، دستوالعمل ها و اقدامات بسیاری صورت پذیرفته است از جمله تشکیل ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز تحت نظر بالاترین مقام اجرایی کشور، قانون جامع کنترل دخانیات (مصوب 1385)، قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز (مصوب 1392) ، مصوبه شماره 80681 مورخ 91/4/27هیات محترم وزیران پیرامون انتزاع وظایف حاکمیتی از شرکت دخانیات ایران و واگذاری آن به وزارت صنعت،معدن و تجارت(مرکز برنامه ریزی و نظارت بر دخانیات کشور)، دستورالعمل های صادره از سوی این مرکز و همچنین قوانین برنامه پنجم و ششم توسعه به خصوص تبصره 3 ماده 102 قانون برنامه پنجم توسعه مبنی بر تبدیل واردات به تولید داخلی با برند اصلی جهت توازن تولید در داخل با مصرف که جزو سیاستهای اصلی پیشگیری از قاچاق است و ضوابط و مقررات دیگر، معهذا با توجه به اینکه بر اساس اطلاعات آماری قابل اتکاء برآورد مصرف در کشور (به صورت سالیانه) 65 میلیارد نخ می باشد و تولید سیگارت در سال گذشته حدود 59 میلیارد نخ بوده، پر واضح می باشد که خلا برآورد مصرف و تولید از محل قاچاق تامین می گردد و چنانچه شرایطی مهیا شود تا تسهیل در فرآیند تولید داخلی فراهم گردد بالتبع سهم بازار قاچاق این محصول به حداقل ممکن می رسد که هم برآورد مصرف از طریق تولیدات داخلی تامین می گردد و هم با اعمال سیستم کنترلهای داخلی و انجام آزمایشات میدانی محصولات دخانی تولید شده داخلی در حداقل رساندن ضرر و زیان محصولات دخانی، سلامت آحاد مردم جامعه نیز بدرستی تامین گردد.
همچنین به منظور ارائه راهکارهای راهبردی اقدامات علیه قاچاق و سلب فرصت طلبی از قاچاقچیان در زمینه توزیع قاچاق انواع برند سیگارت در بازار های داخلی و به منظور پشتیبانی از تولیدکنندگان و فعالان در حوزه محصولات دخانی طرح رهگیری محصولات دخانی با هدف ساماندهی و ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین و توزیع سیگارت در کشور طراحی و اجرا شد، با اجرایی شدن آن تولید، واردات، فروش و جابجایی سیگارت به صورت سیستماتیک رصد می شود، در نتیجه احتمال کشف سیگارت غیرقانونی در گلوگاه‌هایی نظیر حمل و نقل و انبارش نیز افزایش یافته که به تبع آن هزینه و ریسک تجارت غیرقانونی نیز افزایش می‌یابد.
*افزایش مالیات و افزایش قاچاق محصولات دخانی چه تاثیراتی بر تولیدات داخلی می گذارد؟
با افزایش هرگونه مالیات و عوارض برای محصولات دخانی تولید شرکتهای تولید کننده داخلی کاهش می یابد که این خود دلیلی برای افزایش قاچاق می شود چرا که به دلیل هزینه تمام شده تولید داخل صرفه اقتصادی ندارد و محصولاتی که از طریق غیر قانونی وارد کشور می شوند و یا به صورت جعلی تولید می شوند مالیات و عوارض را پرداخت نمی کنند و در نتیجه با قیمت پایین تر برای مصرف کنندگان جذابیت بیشتری پیدا می¬کنند لذا تولید کننده داخلی لطمه می بیند.
*در راستای تکمیل زنجیره طرح رهگیری سیگارت تا سطح خرده فروشی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
طرح رهگیری محصولات دخانی در دو فاز شناسه کالا و شناسه رهگیری اجرایی گردیده است، در فاز اول، ساماندهی تمامی تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان سیگارت در قالب سامانه جامع تجارت صورت پذیرفته و نقل و انتقالات مالکیتی و مکانی آنها بر اساس شناسه کالا در سامانه جامع تجارت بصورت برخط ثبت می‌گردد. در فاز دوم، شناسه رهگیری بر روی کلیه سطوح بسته‌بندی سیگارت الصاق یا درج شده است تا بتوان در لحظه، دقیق و انکارناپذیر سیگارت قانونی را از سیگارت غیرقانونی تشخیص داد .
در راستای اجرای تکمیل زنجیره طرح رهگیری سیگارت تا سطح خرده فروشی و فراهم شدن امکان ثبت فروش سیگارت به خرده فروشان در سامانه جامع تجارت، در سال جاری این طرح تکمیل شد و بخشنامه ثبت فروش سیگارت به خرده‌فروشان ابلاغ گردید و کلیه شرکتهای تولید کننده، توزیع کننده سراسری و استانی موظفند از تاریخ 1400/5/3 نسبت به ثبت فروش (انتقال مالکیت و مکان) سیگارت به تمامی خرده‌فروشان در سامانه جامع تجارت اقدام نمایند.
امیدواریم با اجرای این طرح، گامی موثر در جهت شفافیت نظام تأمین و توزیع محصولات دخانی و جلوگیری از قاچاق سیگارت، برداشته و امکان نظارت دقیق به دستگاه‌های متولی بازرسی و مبارزه با قاچاق فراهم گردد.
*بیشترین برندهای قاچاق سیگارت در کشور کدام ها هستند و چرا این برندها بیشتر قاچاق می شود؟
برندهایی که دارای حجم بسیار بالای کشفیات را دارند برندهای قاچاق در کشور هستند و دلیل اینکه بیشتر قاچاق می شوند عدم مقابله و مبارزه جدی با قاچاق در سطح عرضه می باشد.